7. DERS KURANDA İSMİ MEVSULLER




İsmi mevsuller  Kuran Arapçasında önemli konulardan. 

Daha önce Arapça eğitim almamışlar için ismi biraz kapalı gelebilir. 

Mevsul bağlanmış manasına gelen bir kelime fakat bağlama işi yapan özelliğe sahip.

İsmi mevsuller, bir kelimenin açıklanmasına yardımcı olan öğelerdir.  İngilizcede relative pronouns, ismi mevusulun karşılığı olarak geçer. Başka bir ifadayle, İngilizcede cümle içlerinde bazı kelimeleri açıklamak için gelen, who, that, whom vs. ifadelerin karşılığı Arapçada ismi mevsullerdir. İsmi mevsuller, Türkçeye,  ki, öyle ki veya sıfat olarak tercüme edilmektedir. İsmi mevsuller ismin önüne gelip onun açıklanmasını sağladıkları gibi cümle içinde bir öğe olup onunda açıklamasına yardımcı olabilirler.  İsmi mevsuller açıkladığı kelime erkek (müzekker) ise erkek, kadın (müennes) ise kadın  kipiyle gelir. Arapçada cümle yapılarına geçildiğinde bu konular daha iyi incelenecektir.

Arapçadaki İsmi Mevsulleri aşağıdaki tabloda görebiliriz:

   


Çoğul
İkil
Tekil
اَلَّذِينَ
أَلَّذَانِ

أَلَّذَيْنِ
اَلَّذِي
Erkek



أَلَّاتِي

ألَّائِي

ألَّوَاتِي
أَلَّتَانِ

أَلَّتَيْنِ
اَلَّتِي
Kadın






Bir örnekle açıklamaya çalışalım: Alak Suresinin ilk ayetini inceleyelim:

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ


Kırmızı renkte ellezi ismi mevsulunu görüyoruz. Elleziden önceki kelimeye bakıyoruz rabbike. Hemen bilgimizi hatırlıyoruz. Ellezi kendinden önceki kelime hakkında açıklama yapılacağının işaretidir. Rabb kelimesi cinsiyeti meçhul olduğu için müzekker kullanılır. Bunun için ismi mevsullerden müzekker için kullanılan kip tercih edilmiştir. Elleziden sonrasına baktığımızda yarattı manasına gelen halaka fiilini görüyoruz.  O zaman senin rabbin açıklamasına yarattı kelimesini ekliyoruz. Yaratan Rabbinin... manasını elde ediyoruz. Veya Senin Rabbin ki yarattı şeklindede mana  da verebiliriz. Ayete baştan mana verecek olursak Yaratan Rabbinin adıyla oku olur.

Maun suresinin bir kısmını bu açıdan inceleyebiliriz:


أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ   فَذَٰلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ  وَلَا يَحُضُّ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْكِينِ  فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ  الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ  وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ  



Görüldüğü üzere kısa sürelerden bir olan Maun suresinde dört tane ismi mevsul geçiyor. Birinci ellezi, gördün mü manasına gelen eraeyte fiilinden sonra gelmiş ve fiilin nesnesi olmuş. (Fiiler konusunda bunlar daha net anlaşılacaktır.) Mana o kimseyi gördün mü? olur. Elleziden sonra o kimseyi açıklayan Yükezzibu biddîn yani dini yalanlıyor ifadesi gelmiş. Bu ifadeyi ellezi ve sonra da ilk baştaki fiile bağlayarak mana verirsek, Dini yalanlayan o kimseyi gördün mü? olur.

İkinci ellezi geçen ifadeye bakıyoruz. Fezâlikellezi yedu'u'l-yetîm.

Bu ifadenin başındaki fe başlangıç harflerindendir. Yeri gelince işlenecek şimdi geçiyoruz. Zalike, bu, o manasına gelen işaret isimlerinden. Ellezi,  kendinden sonrakini öncekine sıfat yapan ismi mevsulumuz. Elleziden sonraki ifade yetimi engelleyen manasına yedu'u'l-yetîm. Şimdi bağlayarak mana veriyoruz bu, yetimi engelleyen kimse olmaktadır.

Suredeki ikinci ismi mevsullu  ifade feveylun lil musallîn ellezine hum an salatihim sahûn. Feveylun: Yazıklar olsun, lilmusallin : namaz kılanlar için. Bu cümlede ellezine çoğul ismi mevsul, musallîn kelimesini açıklayan bir cümlenin önünde gelmiş. Ellezine'den sonra gelen cümleye kelime kelime bakacak olursak: hum: onlar, an: den, dan, salati: namaz, him:onların. Toparlarsak namazlarından gafil olan onlar manası çıkıyor. İsmi mevsulle beraber manayı söylersek: Namazlarından gafil namaz kılanlara yazıklar olsun. 

Suredeki son ismi mevsulu de size bırakıyorum. Şimdi Kuran deniz, siz dalgıç bulun gözünüze takılan bütün ismi mevsulleri, çizin altını, bilginizin yettiği ölçüde anlamaya çalışın. Her hangi bir soruda bizimle irtibata geçmek için tereddüt etmeyin. Kolay gelsin.

Not: Yukarıda geçen ismi mevsullerden başka iki ismi mevsul daha vardır. Yeri geldikçe açıklama yapılacaktır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder